ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΠΑΜΜΕΓΙΣΤΩΝ
ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΙ ΓΑΒΡΙΗΛ ΣΤΗ ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ ΒΟΛΟΥ
Δέος και σεβασμό νιώθει ο επισκέπτης του παλιού νεκροταφείου στο Βόλο. Τα εντυπωσιακά γλυπτά κυρίως στους οικογενειακούς τάφους δημιουργούν αυτή την ιδιαίτερη πολιτεία που σε κάνει να νιώθεις ότι βρίσκεσαι σε ένα ιδιότυπο μουσειακό χώρο.
Το παλιό νεκροταφείο του Βόλου, των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ στη Νέα Ιωνία Βόλου ήταν το πρώτο νεκροταφείο της πόλης, το οποίο έπαψε να λειτουργεί πριν αρκετά χρόνια, λόγω έλλειψης επάρκειας χώρου. Η ιδιαιτερότητα του νεκροταφείου, όμως, παραμένει πάντα ξεχωριστή, καθώς έχει μετατραπεί σε ένα ιδιότυπο μουσειακό χώρο, αφού γλυπτικές συνθέσεις και μνημεία ιδιαίτερης αξίας και αισθητικής διακοσμούν τα μνημεία.
Μπαίνοντας στο Κοιμητήριο είναι σαν να βρίσκεται κανείς σ' ένα απέραντο υπαίθριο χώρο έκθεσης γλυπτικής, όπου υπάρχουν έργα ποικίλα, μικρών και μεγάλων, άσημων και φημισμένων καλλιτεχνών, που με το έργο τους έδωσαν το διαχρονικό τους παρόν σε τούτη την έκθεση.
Το ταφικό μνημεία ήταν η συνέχεια της αντίληψης που είχε ο άνθρωπος σε κάθε εποχή, να στήσει ένα μνημείο πάνω από τον τάφο του νεκρού. Ήταν ύψιστη και ύστατη υποχρέωση, ανάγκη, ένδειξη αγάπης. Έτσι ο καλλωπισμένος τάφος, ο εντυπωσιακός, ο επιβλητικός, εξαφάνιζε την έννοια του μακάβριου και της ανυπαρξίας, της εκμηδένισης. Ο κάθε νεκρός αποκτούσε πλέον μία καινούργια υπόσταση. Κάποιες φορές διατηρούσαν τη μορφή του με την προτομή και επενεργούσε, επηρέαζε τη ζωή των ζωντανών.
Τύποι και μοτίβα που συνηθίζονται στο Κοιμητήριο του Βόλου είναι:
Οι σαρκοφάγοι, το 19 αιώνα, ξεφεύγουν από το αρχαιοπρεπές σχήμα τους. Σπάνια χρησιμοποιούνται για ταφές. Συνήθως είναι επιτύμβια μνημεία που υποδηλώνουν τον τάφο όπως π.χ. οι τάφοι των Θωμόπουλου, Κυριακίδη, Κουκιάδη, Πάντζα.
Οι προτομές είναι πορτραίτο του νεκρού, με ρεαλιστικές και ιδεαλιστικές τάσεις. Δεν είναι απαραίτητο να μοιάζουν του νεκρού, αλλά να μην παραβιάζουν καλλιτεχνικούς όρους. (Προτομές Αντωνίου Τσοποτού, Κων/νου Καρτάλη, Ιωάννου Σαπουντζή)
Τα ανάγλυφα tondi (μετάλλια) είναι συνδυασμός επιτύμβιας στήλης και προτομής. Έχει βάθρο υπερυψωμένο για το όνομα του νεκρού ή για νεκρικό επίγραμμα (Ιωάννη και Μαρίκας Καρτάλη, Κατίνας Ανιτσά, Θεοκρίτου Παππά, Μαρίας Κοντοσοπούλου)
Η γυμνή γυναικεία μορφή είναι σπάνιο μοτίβο, επήρεια των δυτικών. Ονομάζεται Πενθούσα ή θλιβομένη ή Κλαίουσα. Γνωστή στα ευρωπαϊκά νεκροταφεία του 19ου αιώνα. Μέχρι τα μέσα 20ου, (Δαγκλή Ελευθερίου)
Τεφροδόχος: Προέρχεται από την αρχαιότητα. Έχει συμβολικό και διακοσμητικό ρόλο, αφού δεν γίνεται η καύση νεκρών. Συνήθως στήνεται σε ψηλή στήλη και έχει σχήμα ληκύθου ή αμφορέα (Ιωάννη και Μαρίκας Καρτάλη)
Επιτύμβιες στήλες: Τά θέματά τους, τον 5ο , 4ο , αιώνα, ήταν γυναικεία μορφή με δούλα στο πλάι, γυναικείες μορφές κάτω από δένδρα, σκηνές αποχαιρετισμού συζύγων. Το 19 αιώνα το θέμα αποχαιρετισμού δίνεται συντομογραφικά, δηλαδή μόνο τα χέρια το ένα μέσα στο άλλο (Μαριάνθης Δούρα, Θωμά Καζίλη). Φανερώνεται η σχέση τους και πέρα απ' αυτή τη ζωή. Η αναποδογυρισμένη δάδα συνηθίζεται ήδη από το 1860 και υπάρχει σε πολλά ταφικά μνημεία (Στέφανου Παπαδημητρίου, Ιωάννη Σαπουντζή, Ιωάννη Αντωνόπουλου, Αλεξάκη Ζήση).
Σταυροί: Οι ανάγλυφοι σταυροί είναι το πιο συνηθισμένο θέμα, με διάκοσμο φυτικό και ζωικό, απομεινάρια παλαιοχριστιανικής τέχνης. Επίσης τα ναισκόμορφα επιτύμβια έχουν σχήμα αρχαίου ναού (Μαρίας Κοντοσοπούλου, Κατίνας Ανιτσά, Πολυχρόνου Παπαδημητρίου, Ελευθερίου Δαγκλή).
Μαυσωλεία: Το κτίσμα συγκεντρώνει το ενδιαφέρον. Καλλιεργείται η ιδέα της αιώνιας κατοικίας. Η αρχιτεκτονική τους έχει σύμβολα ανάστασης - αποκάλυψης μιάς άλλης ζωής (Χατζηκυριαζή, Λεύκοβιτς, Τζάνου, Κοντού).
Τα γλυπτά έχουν ως απώτερο σκοπό, να διαιωνίσουν τη μνήμη των ανθρώπων που βρίσκονται θαμμένοι εκεί. Πάνω στις μαρμάρινες πλάκες είναι χαραγμένα τα ονόματα, οι ηλικίες, οι ημερομηνίες θανάτου και διάφορα άλλα στοιχεία που εξατομικεύουν τη μνήμη.
Τα μνημεία κατά κάποιον τρόπο λειτουργούν με ένα συμβολικό και εξαγνιστικό τρόπο, που σκοπό έχει να συμφιλιωθεί με την απώλεια των νεκρών και να διαδώσει παράλληλα τις ιστορικές μνήμες.
Έτσι, παραγγελίες από αναμνηστικά γλυπτά που είναι διακοσμημένα από μάρμαρο και λαξευμένα με ιδιαίτερη τέχνη και τεχνική, παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο χώρο του κοιμητηρίου.
Τα μνημεία αυτά είναι κυρίως οικογενειακά, φέρουν επιγραφές και απεικονίζονται με γλυπτές αναπαραστάσεις.
