Ο θάνατος του δημοσιογράφου Αλέξανδρου Βέλιου και η απόφασή του να καθορίσει ο ίδιος πότε και πώς θα πεθάνει άνοιξε ξανά τον διάλογο για το θέμα της ευθανασίας, το οποίο έχει βαθιές νομικές, ιατρικές, θρησκευτικές και φιλοσοφικές προεκτάσεις.

Στην Ελλάδα, όπου η ευθανασία έχει λιγότερους υποστηρικτές σε σύγκριση με άλλες χώρες της Δύσης, οι περισσότερες προσεγγίσεις τείνουν να είναι αρνητικές. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι, πέρα από τις καθαρά προσωπικές απόψεις που εκφράζονται κατά καιρούς, δεν έχει υπάρξει ακόμα η κοινωνική και επιστημονική πίεση για αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει σήμερα.
Η ευθανασία είναι εκτός συζήτησης για τους γιατρούς, αφού ούτως ή άλλως απαγορεύεται ρητά από τον Ορκο του Ιπποκράτη, και ακόμα περισσότερο για τους επιστήμονες του κλάδου της θεραπείας πόνου και της παρηγορικής φροντίδας, οι οποίοι βρίσκονται συχνότερα από όλους αντιμέτωποι με ανθρώπους που πάσχουν από ανίατες ασθένειες.

Αντίθετοι
«Ως εταιρεία είμαστε εναντίον της ευθανασίας. Οταν οι δομές της κοινωνίας μπορούν να δώσουν στον ασθενή την αξιοπρέπεια που επιβάλλεται και να τον στηρίξουν είτε στο νοσοκομείο είτε στο σπίτι του, τότε αυτός ο ασθενής δεν θα ζητήσει να πεθάνει» λέει στο «Εθνος» η Αθηνά Βαδαλούκα, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, ιδρύτρια του Κέντρου Πόνου και Παρηγορικής Φροντίδας του Αρεταίειου και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Θεραπείας Πόνου και Παρηγορικής Φροντίδας.
Η κ. Βαδαλούκα επισημαίνει ότι ένας άνθρωπος μπορεί να ζητήσει να πεθάνει όταν βασανίζεται από την ασθένειά του και η ζωή του βρίσκεται στο τελικό στάδιο, αλλά η επιστήμη μπορεί να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τον θάνατο με αξιοπρέπεια.

«Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα για την παρηγορητική φροντίδα και οι σημερινές δομές στο σύστημα υγείας δεν προσφέρουν τη δυνατότητα στους ασθενείς τελικού σταδίου να απολαμβάνουν τα οφέλη της. Οσους έχουμε βοηθήσει όμως μας ευχαριστούν και δεν θέλουν να πεθάνουν» τονίζει και συμπληρώνει: «Ο όρος μη υποβοηθούμενη ευθανασία δεν είναι δόκιμος στην ιατρική. Το δικαίωμα κάποιου να αποφασίσει να πεθάνει ή να ζήσει είναι φιλοσοφικά κατοχυρωμένο, αλλά όταν αυτό αποφασισθεί και εκτελεστεί από το ίδιο το άτομο λέγεται αυτοκτονία».

Για την Εκκλησία, φυσικά, το θέμα της ευθανασίας δεν συζητείται καν. Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος έχει διατυπώσει τη θέση της με ανακοίνωση της 14ης Δεκεμβρίου 2000 από την οποία μένει αμετακίνητη μέχρι σήμερα. Στην ανακοίνωση τονίζεται ξεκάθαρα ότι «η Εκκλησία μας, πού πιστεύει στην αθανασία της ψυχής, στην ανάσταση του σώματος, στην αιώνια προοπτική και πραγματικότητα, στους πόνους ως «στίγματα του Κυρίου Ιησού εν τω σώματι ημών», στις δοκιμασίες ως αφορμές και ευκαιρίες σωτηρίας, στη δυνατότητα ανάπτυξης κοινωνίας αγάπης και συμπαραστάσεως μεταξύ των ανθρώπων, κάθε θάνατο πού αποτελεί αποτέλεσμα ανθρωπίνων αποφάσεων και επιλογών -όσο «καλός» και αν ονομάζεται- τον απορρίπτει ως «ύβριν» κατά του Θεού. Κάθε δε ιατρική πράξη πού δεν συντελεί στην παράταση της ζωής, ως ο Ορκος του Ιπποκράτη ορίζει, αλλά προκαλεί επίσπευση της στιγμής του θανάτου, την καταδικάζει ως αντιδεοντολογική και προσβλητική του ιατρικού λειτουργήματος».
Ο μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος λέει στο «Εθνος» ότι η Εκκλησία δεν έχει μετακινηθεί ούτε εκατοστό από αυτή την άποψη: «Η ευθανασία και η ερμηνεία της δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή κατά τη στιγμή κατά την οποία η διαχείριση της ζωής δεν είναι γεγονός ατομικό, πολλώ μάλλον όταν αυτός ο οποίος δίνει τη ζωή, ο Δημιουργός Θεός, είναι και ο μόνος ο οποίος θεωρείται και είναι ο διαχειριστής αυτής της ζωής» επισημαίνει.

Η νομική πλευρά
Ξεκάθαρα είναι τα πράγματα και σε ό,τι αφορά τη νομική πλευρά του θέματος. Ο δικηγόρος Νίκος Φραγκάκης τονίζει ότι «από πλευράς θετικού δικαίου οπωσδήποτε το δικαίωμα στην ευθανασία δεν αναγνωρίζεται. Είναι αλήθεια, ωστόσο, ότι υπάρχουν προσεγγίσεις που θα μπορούσαν να σταθούν νομικά».
Ο κ. Φραγκάκης, ο οποίος ήταν συντονιστής σε ημερίδα για την ευθανασία που έγινε πριν από λίγους μήνες στο Μέγαρο Μουσικής, τονίζει ότι μία από τις ενδιαφέρουσες απόψεις υπέρ της ευθανασίας είναι αυτή που υποστηρίζει ότι «από το Σύνταγμα δεν συνάγεται ούτε το δικαίωμα στον θάνατο, ούτε όμως η υποχρέωση προστασίας της ζωής με κάθε τίμημα, ακόμα και σε αντίθεση προς τη βούληση του προσώπου.
Δηλαδή το Σύνταγμα κατοχυρώνει το δικαίωμα και όχι την υποχρέωση ζωής, χωρίς, όμως, από την άλλη πλευρά, να εκπηγάζει ένα δικαίωμα στον θάνατο. Το Σύνταγμα αφήνει, δηλαδή, ελεύθερο τον νομοθέτη να επιτρέψει την ευθανασία, υπό τις προϋποθέσεις που εκείνος κρίνει δικαιοπολιτικά σκόπιμες».

Το τελευταίο σημείωμα
«Επέλεξα να πεθάνω με αξιοπρέπεια»
Τρεις μήνες μετά την τηλεοπτική εμφάνισή του, στην οποία είχε ανακοινώσει ότι έπασχε από καρκίνο σε τελικό στάδιο και ότι ο ίδιος θα αποφάσιζε το τέλος όταν τον εγκατέλειπαν οι σωματικές και πνευματικές δυνάμεις του, ο δημοσιογράφος Αλέξανδρος Βέλιος πέθανε σε ηλικία 63 ετών.
Ο Αλέξανδρος Βέλιος πέθανε στο σπίτι του και όχι σε κλινική στην Ελβετία με ευθανασία, όπως είχε αρχικά αποφασίσει. Ο θάνατός του, ωστόσο, ήταν μια απόλυτα συνειδητή απόφαση, όπως φαίνεται και από το ιδιόχειρο σημείωμα που έγραψε το βράδυ της Κυριακής, μετά το εξιτήριο που πήρε από το νοσοκομείο όπου διαπιστώθηκε ότι ο θάνατός του ήταν πλέον θέμα εβδομάδων: «Αναστοχαζόμενος την εμπειρία των προηγούμενων μηνών και μπροστά στο φάσμα της περαιτέρω σωματικής και πνευματικής φθοράς μου, αποφάσισα απόψε να δώσω μόνος μου, ενώπιος ενωπίω με τον εαυτό μου, το τέλος που μου ταιριάζει. Να φύγω εν ειρήνη και εν συνειδήσει. Εζησα με αξιοπρέπεια. Με αξιοπρέπεια επέλεξα και να πεθάνω», ανέφερε στο σημείωμά του, ενώ με ένα βίντεο διάρκειας 90 δευτερολέπτων αποχαιρέτησε τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάστηκε και τους ζήτησε να τον κρατήσουν ζωντανό στη μνήμη τους.
Ο Αλέξανδρος Βέλιος άφησε και ένα άλλο σημείωμα που έγραψε τον Ιούλιο. Σε αυτό ζήτησε ένα λιτό ξύλινο φέρετρο, να μην υπάρχει σταυρός στον τάφο του παρά μόνο μια απλή στήλη στην οποία θα γράφει την ημερομηνία γέννησης και θανάτου του, καθώς και τη φράση «ευ ζην, ευ θνήσκειν». Ζήτησε τέλος να μην υπάρχει καντήλι, αλλά μόνο «λίγα λουλούδια κάπου κάπου, για να φαίνεται πως δεν έχω λησμονηθεί».
O Αλέξανδρος Βέλιος γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Φιλοσοφία στο Παρίσι. Ξεκίνησε τη δημοσιογραφική του καριέρα στο «Βήμα» και συνέχισε στη «Μεσημβρινή», όπου παρέμεινε ως διπλωματικός και, εν συνεχεία, πολιτικός συντάκτης μέχρι το 1986. Διετέλεσε διευθυντής ενημέρωσης στο εμβληματικό Κανάλι 15 του Ρούσσου Κούνδουρου και υπήρξε ο πρώτος διευθυντής του δημοτικού ραδιοφώνου του Πειραιά.

Από το 1990 ξεκίνησε να παρουσιάζει δική του εκπομπή στο Κανάλι 29, με το οποίο εξακολούθησε να συνεργάζεται σε όλες τις φάσεις της μετεξέλιξής του.
Διετέλεσε πολιτικός σύμβουλος του Δημήτρη Δασκαλόπουλου κατά την οκταετή θητεία του στην προεδρία του ΣΕΒ. Από το 1995 ήταν υπεύθυνος της σειράς δοκιμίων Micromega στις εκδόσεις Ροές. Εγραψε πολλά βιβλία, με τελευταίο του «Εγώ και ο Θάνατός Μου», στο οποίο μιλούσε για την ασθένειά του.

Στέλιος Βογιατζάκης

ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ
Πού επιτρέπεται ο υποβοηθούμενος θάνατος
Από την αρχαία Ελλάδα και τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, όπου η ευθανασία ήταν κάτι διαδεδομένο, μέχρι τα σημερινά έθνη-κράτη το θέμα αυτό διχάζει την κοινωνία, όπως εξάλλου καταδεικνύει το γεγονός ότι ελάχιστες κυβερνήσεις ανά τον κόσμο έχουν ψηφίσει σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις που επιτρέπουν ή απαγορεύουν την πρακτική.
Στον σύγχρονο δημόσιο διάλογο οι νομοθέτες, οι ειδικοί και οι οργανώσεις υπέρ και κατά της πρακτικής αυτής χρησιμοποιούν εκτός από τον όρο ευθανασία, τους όρους υποβοηθούμενη αυτοκτονία, ενεργητικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία και ιατρικώς υποβοηθούμενη αυτοκτονία.
Ευγονική των ναζί
Στη Γερμανία και τις γερμανόφωνες χώρες ο όρος ευθανασία δεν χρησιμοποιείται, καθώς παραπέμπει στην πολιτική της ευγονικής των ναζί. Στη Γερμανία και την Ελβετία η ενεργητικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία ή η ιατρικώς υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι παράνομη.

Δηλαδή απαγορεύεται κάποιος άλλος άνθρωπος ή γιατρός να προχωρήσει σε κάποια πράξη που θα σκοτώσει έναν άνθρωπο που θέλει να πεθάνει, ακόμη και αν αυτός είναι βαριά ασθενής ή υποφέρει. Αυτό που επιτρέπεται είναι ο ιατρός ή κάποιος άλλος να παρέχει τα μέσα σε κάποιον που θέλει να δώσει τέλος στη ζωή του με πρωτοβουλία όμως του τελευταίου και υπό καθεστώς πλήρους ελευθερίας βούλησης. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι ο ιατρός ή κάποιος άλλος έπεισε ή έκανε τον θανόντα να θελήσει να πεθάνει υπάρχουν ποινικές ευθύνες.
Η νομοθεσία στην Ελβετία τέθηκε σε δημοψήφισμα το 2011 και περίπου το 80% των ψηφισάντων την ενέκρινε. Στη Γερμανία σε σχετικές έρευνες τα 2/3 των ερωτηθέντων θέλουν η νομοθεσία να φιλελευθεροποιηθεί περαιτέρω, περιλαμβάνοντας την ενεργητικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία στις επιτρεπόμενες πρακτικές.
Οι δύο χώρες στις οποίες επιτρέπεται, φυσικά υπό αυστηρούς όρους, κάθε μορφή ευθανασίας είναι η Ολλανδία και το Βέλγιο.
Η μεν πρώτη αναγνώρισε «το δικαίωμα στην αυτοκτονία» στους βαριά ασθενείς το 2002 σε περίπτωση που υπάρξει σχετικό αίτημα και το οποίο θα πρέπει να έχει κατατεθεί όσο ο ενδιαφερόμενος έχει «πλήρη συνείδηση». Σε περίπτωση που κάποιο από τα κριτήρια που είναι αυστηρά δεν τηρείται, τότε η υποβοηθούμενη αυτοκτονία θεωρείται φόνος.
Αντίστοιχο πλαίσιο υπάρχει και στο Βέλγιο, που επίσης το 2002 νομιμοποίησε την ευθανασία. Εδώ γίνεται σαφές ότι αυτό το δικαίωμα έχουν ασθενείς που είτε υποφέρουν από αφόρητους πόνους είτε έχουν κάνει σχετικό αίτημα πριν μπουν σε κατάσταση κώματος. Στο Βέλγιο έχουν υπάρξει περιπτώσεις που έχουν προκαλέσει έντονη συζήτηση, ενώ πρόσφατα πέρασε σχετική ρύθμιση που επιτρέπει και σε άρρωστα παιδιά να επιλέξουν τον δρόμο αυτό.

Πέντε πολιτείες
Στις ΗΠΑ η ευθανασία είναι παράνομη σε ομοσπονδιακό επίπεδο, όμως σε πέντε πολιτείες οι γιατροί έχουν το ελεύθερο να συνταγογραφήσουν φονικές δόσεις από φάρμακα σε ασθενείς που υποφέρουν και βρίσκονται ένα βήμα πριν από τον θάνατο.
Στη Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία η ευθανασία είναι παράνομη, όμως υπάρχουν περιπτώσεις που γιατροί έχουν βοηθήσει ασθενείς να πεθάνουν ταχύτερα και χωρίς πόνους χωρίς να καταδικαστούν.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ

Πηγή: http://www.ethnos.gr/koinonia/arthro/ithika_dilimmata_gia_to_dikaioma_stin_euthanasia-64485955/