Το γεγονός ότι η συνεργασία ανάμεσα στον ψυχίατρο και τον λειτουργό γραφείου τελετών, δημιουργεί την απαραίτητη συνθήκη για την άσκηση καθηκόντων των δύο επαγγελματιών, για την πρόληψη, την έγκαιρη αντιμετώπιση και θετική επίλυση των προβλημάτων ψυχικής υγείας, επισημαίνει ο Δόκτωρ Χαράλαμπος Κατόγλου, ψυχίατρος, που θα είναι ομιλητής στο Συνέδριο της Ένωσης Λειτουργών Γραφείων Κηδειών Ελλάδος με θέμα "ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΛΙΨΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ" που θα πραγματοποιηθεί στις 27 Μαΐου στη Θεσσαλονίκη.
Ο κ. Κατόγλου, επισημαίνει ότι το πένθος είναι αναγκαία συναισθηματική έκφραση, ενώ μεταξύ άλλων τονίζει ότι οι δηλώσεις στα ΜΜΕ θα πρέπει να διασφαλίζουν την αξιοπρέπεια του νεκρού και να μην προάγουν τον οίκτο και τα πάθη ανθρώπων για «θέαμα».
Πόσο αναγκαία κρίνετε τη σχέση συνεργασίας ψυχιάτρου και λειτουργού γραφείου κηδειών;
Το γνωστικό αντικείμενο σπουδών του ψυχίατρου είναι ο άνθρωπος, ο εγκέφαλός του και η συμπεριφορά. Οι συμπεριφορές των ανθρώπων και οι διαταραχές των συμπεριφορών που προέρχονται από προβλήματα του ψυχισμού χρήζουν έγκαιρης διάγνωσης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης από ψυχίατρο με προϋπόθεση τη συγκατάθεση του ασθενή. Το πένθος σε όλες τις μορφές εκδήλωσής του είναι αναγκαία συναισθηματική έκφραση στην απώλεια λόγω θανάτου προσφιλών ή αγαπητών προσώπων και οι εκδηλώσεις των ανθρώπων έχουν ένα εύρος φυσιολογικών αντιδράσεων αλλά συχνά εκδηλώνονται με παθολογικό τρόπο τα συναισθήματα με επακόλουθο τη διαταραχή συμπεριφοράς. Ο λειτουργός του γραφείου κηδειών γίνεται μάρτυρας αυτών των εκδηλώσεων ερχόμενος άμεσα σε επαφή με το πρόβλημα και καλείται να εμπλακεί στη διαχείριση της κρίσης. Έτσι, η συνεργασία ανάμεσα στις δύο υπηρεσίες δημιουργεί την απαραίτητη συνθήκη για την άσκηση καθηκόντων των δύο επαγγελματιών, για την πρόληψη, την έγκαιρη αντιμετώπιση και θετική επίλυση των προβλημάτων ψυχικής υγείας με απώτερο σκοπό την οικονομία υγείας και όχι την σπατάλη της από την μία και για την ομαλή διεκπεραίωση των διαδικαστικών προβλημάτων της απαραίτητης τελετουργίας της κηδείας και του πένθους από την άλλη.
Υπάρχει πρωτόκολλο κοινοποίησης θανάτου και διαχείρισης του πένθους;
Δεν είναι καθιερωμένο ως μοντέλο συμπεριφοράς ή κώδικας δεοντολογίας στους επαγγελματίες υγείας. Συνήθως συμπεριφερόμαστε αυτοσχεδιάζοντας ή όπως έχουμε διδαχθεί από εμπειρίες άλλων συναδέλφων. Ακολουθεί η πρότασή μας προερχόμενη από γνώση, πολυετή εμπειρία και εφαρμογή σε καταστροφικά γεγονότα.
Το πρωτόκολλο κοινοποίησης θανάτου καθορίζει ποιος είναι αρμόδιος για την κοινοποίηση του θανάτου, πώς πρέπει να γίνει η κοινοποίηση, ποια τα λόγια που χρησιμοποιούμε, τι κάνουμε σε περίπτωση καρδιαγγειακής νόσου των οικείων, πώς γίνεται η κοινοποίηση σε πολυάριθμη οικογένεια, πώς σε ανήλικα παιδιά, ποια τα αναμενόμενα συναισθήματα και πώς μπορούμε να ενθαρρύνουμε την έκφρασή τους, τι κάνουμε με τα αντικείμενα του νεκρού, τι κάνουμε σε μαζικές καταστροφές, σε ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού και πώς πρέπει να γίνεται η αναγγελία στα ΜΜΕ.
Στον επαγγελματία υγείας στην διάρκεια της προπτυχιακής ή και μεταπτυχιάκης εκπαίδευσής του πρέπει να έχει την ευκαιρία να εκπαιδευτεί στην διαχείριση της κρίσης σχετικής με τον θανάτου του ασθενή του καθώς και στην κοινοποίησή – αναγγελία του και να εξοικειωθεί σε θέματα που σχετίζονται με την ενδεδειγμένη συμπεριφορά, προσφέροντας πολλές και χρήσιμες υπηρεσίες τόσο στον ίδιο, ως άνθρωπο, όσο στον ασθενή, την οικογένειά του, στους συνεργάτες του και κατ’ επέκταση στην κοινότητα στο σύνολό της.
Αυτή η διαδικασία γίνεται μέσω της Περιθανάτιας Συμβουλευτικής η οποία είναι εκείνο το είδος Συμβουλευτικής Ψυχολογίας που χρησιμοποιείται :
α) στην προετοιμασία τον ίδιου του ασθενή σε σχέση με τον επικείμενο θάνατό του, είτε πρόκειται για ομαλές περιπτώσεις όπως είναι ο φόβος ως φυσιολογικό συναίσθημα, είτε για φοβικές ή άλλες ψυχοπαθολογικές καταστάσεις σχετικές με τον θάνατο
β) στην προετοιμασία των οικείων για τον επικείμενο θάνατο προσφιλούς προσώπου (προθανάτιο πένθος)
γ) για την αντιμετώπιση παθολογικών ή δυσπροσαρμοστικών συμπεριφορών σε δύσκολες περιπτώσεις πένθους μετά το θάνατο αγαπητού ή προσφιλούς προσώπου (μεταθανάτιο πένθος)
δ) την σωστή και λειτουργική διεκπεραίωση της διαδικασίας κοινοποίησης του θανάτου
ε) την ευαισθητοποίηση της κοινότητας για την αποφυγή παθολογικών και δυσπροσαρμοστικών συμπεριφορών στην έκφραση της θλίψης
στ) την κατάλληλη επιρροή προς το πολιτικό και διοικητικό σύστημα για την ανάληψη μέτρων με την στόχο την υποστήριξη της μεθόδου.
Είναι προφανές ότι υπάρχει ανάγκη ανάδειξης αυτού του μείζονος προβλήματος που είναι η ενδεδειγμένη, ορθή και λειτουργικά αποτελεσματική αντιμετώπιση των θεμάτων που σχετίζονται με τον θάνατο, τόσο όσο αφορά τους συναδέλφους ως επαγγελματίες υγείας, όσο δε το οικογενειακό, το συγγενικό περιβάλλον και κατ’ επέκταση την ίδια την κοινότητα.
Πόσο έχει επηρεαστεί το λειτούργημα που ασκείτε δεδομένης της αυξημένης εγκληματικότητας που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας;
Η αυξημένη εγκληματικότητα που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας αντικαθρεφτίζει την αποσάθρωσή του κοινωνικού ιστού και την πολυεπίπεδη κρίση που βιώνει το κοινωνικό υποκείμενο. Ο ψυχίατρος καλείται να αναλάβει λόγω της κυρίαρχης ιατρικοποίησης κοινωνικών προβλημάτων να αντιμετωπίσει προβλήματα με σοβαρές κοινωνικές αιτιάσεις, όπως οι εγκληματικές συμπεριφορές, ενώ οι ψυχιατρικές διαστάσεις αποτελούν μόνο ένα μερίδιο του πολυπαραγοντικού φαινομένου. Πάντως, με την αύξηση της εγκληματικότητας διευρύνεται το φάσμα των υπηρεσιών του ψυχιάτρου με την ψυχιατροδικαστική, δηλαδή την συνάντηση της ψυχιατρικής με το Νόμο.
Σε σχέση με την αντιμετώπιση του πένθους λόγω θυματοποίησης, το αιφνίδιο πένθος που προέρχεται από μία εγκληματική ενέργεια δεν διαφέρει ως προς το πρωτόκολλο. Κάτι τέτοιο συμβαίνει όταν πρόκειται για καταστροφικά γεγονότα με μαζική επιρροή. Σίγουρα σε περιπτώσεις απώλειας λόγω θανάτου από εγκληματική ενέργεια ο ειδικός ψυχίατρος θα πρέπει να εστιάσει την προσοχή του ώστε ο πενθών να διατρέξει ομαλά το στάδιο της άρνησης και του θυμού από τα στάδια του αποχωρισμού/απώλειας: ΠΑΝΙΚΟΣ-ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ, ΑΡΝΗΣΗ, ΘΥΜΟΣ, ΘΛΙΨΗ, ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ, ΑΠΟΔΟΧΗ. Επιπλέον, τίθεται το θέμα της αναγγελίας του θανάτου στα ΜΜΕ. Οι δηλώσεις στα ΜΜΕ θα πρέπει να διασφαλίζουν την αξιοπρέπεια του νεκρού και να μην προάγουν τον οίκτο και τα πάθη ανθρώπων για «θέαμα».
Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α
Ιστορικό Σπουδών και Μετεκπαίδευσης:
28 / 11 / 1986 Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Παλέρμο Ιταλίας
29 / 1 / 1996 Άδεια άσκησης Ψυχιατρικής ειδικότητας
2006 - 2007 Φοιτητής Ευρωπαϊκού Μάστερ Ιατρικής των Καταστροφών
1 / 6 / 2005 – 16 / 11 / 2005 Εθνικό Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα, Εθελοντικής Δράσης για την διαχείριση Κινδύνων και Κρίσεων «Προστατεύω τον Εαυτό μου και τους άλλους» διάρκειας 110 ωρών.
2-3-4 / 02 / 2007 Σεμιναριακή Εκπαίδευση στον 1ο Βαθμό της Μεθόδου EMDR, (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) με θεωρητική κατάρτιση, κλινική εφαρμογή και επίβλεψη ειδικού Ψυχολόγου - Ψυχοθεραπευτή EMDR από το Ισραήλ κ. Udi Oren για την αντιμετώπιση της Διαταραχής Μετά από Ψυχοτραυματικό Στρες.
Ιστορικό Κλινικής Εμπειρίας
Οκτώβρη 2005 Ψυχίατρος της Ομάδας Διαχείρισης Καταστάσεων Εκτάκτων Αναγκών (Ο. ΔΙ. Κ. Ε. Α.) του Ψ. Ν. Π. Ο.
Από 25/02/2008 Υπεύθυνος του Ιατρείου Ψυχο-τραυματο-θεραπείας
Ιστορικό Ερευνητικών Μελετών
Χ. Κατόγλου, Γ. Γρούιος, «Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ ΤΡΟΧΑΙΟ ΑΤΥΧΗΜΑ», 1Ο Πανηπειρωτικό Ιατρικό Συνέδριο, Ιωάννινα, 12 – 14 /10 / 2000.
Katoglou Charalampos, Vassilis Teodorou. “QUALITY OF LIFE IN FAMILY” 1ST World Congress on QoL in Clinical Practice. Kassandra Halkidiki, Greece, 5 – 7 / 4 / 2002
Χ. Κατόγλου, Ν. Αγγελόπουλος , Πανεπ. Ψυχιατρική Κλινική, Τμήμα Ιατρικής Πανεπ. Θεσσαλίας. «ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΗΣ ΟΔΗΓΗΣΗ ΟΧΗΜΑΤΩΝ» 18ο Πανελλήνιο Ψυχιατρικό Συνέδριο. Κως Μάιος 2004.
Χ. Κατόγλου, Επιμ. Β’ Ψυχίατρο, στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Πέτρας Ολύμπου με τη συνεργασία της Επιτροπής Οδικής Ασφάλειας του Υ.Υ.Π. και την συνδρομή της Διεύθυνσης Τροχαίας του ΥΠ. Δ. Τ. ΥΠ. ΥΓΕΙΑΣ και ΠΡΟΝΟΙΑΣ. Αθήνα Μάιος 2002.
ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ – ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΜΗΤΡΩΟΥ ΤΡΑΥΜΑΤΟΣ
Υλοποίηση της έρευνας έγινε από την Ε.Υ.ΘΥ.Τ.Α. με τη συνεργασία της Επιτροπής Οδικής Ασφάλειας του Υ. Υ. Π.
Ακολουθεί η σύνθεση των μελών της επιτροπής
ε. Χ. Κατόγλου, Επιμ. Β’ Ψυχίατρο, στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Πέτρας Ολύμπου
Η συλλογή στοιχείων έγινε από Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία : Κρήτης , Ιωαννίνων , Λάρισας, Π. Γ. Ν. Παπανικολάου
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ και ΠΡΟΝΟΙΑΣ Αθήνα Μάιος 2002
ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ
Πρώτος συγγραφέας του βιβλίου «Το Διαρκές Έγκλημα των Τροχαίων Ατυχημάτων και οι Επιπτώσεις του στην Ελληνική Οικογένεια».
Χ. Κατόγλου, Β. Κ. Θεοδώρου, Σ. Ανδρουλάκης †, Α. Νερολιάτσου. Εκδόσεις : “Lege Artis”, Αθήνα - Οκτώβριος 2004
Συμμετοχή σε Ημερίδες
Κατερίνη 13-15 Μαρτίου 2009-03-15
Επείγουσα Προνοσοκομειακή Φροντίδα: «Ο ρόλος του Εθελοντή Διασώστη».
Θέμα της Εισήγησης: « Η διαχείριση του ψυχισμού του εθελοντή διασώστη πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη συμμετοχή του στην αντιμετώπιση μαζικών απωλειών υγείας.
