«Το εγχειρίδιο του καλού νεκροκομιστή» - Μέρος Δεύτερο
Περί Θανάτου και Κηδειών
Του Αντώνη Αστερίων Τσαγκαρού

Στο δεύτερο μέρος του εγχειριδίου, αναλύονται η νεκρώσιμος ακολουθία στην εκκλησία, καθώς και η διαδικασία της ταφής στο νεκροταφείο. Τέλος γίνεται αναφορά στο μνημόσυνο και στις αρμοδιότητες που αναλαμβάνουν οι υπάλληλοι ενός γραφείου κηδειών.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
«Η εκκλησία»
Πριν η νεκροφόρα φτάσει στην εκκλησία τα στεφάνια θα πρέπει να έχουν τοποθετηθεί από πριν και με τρόπο ώστε να φαίνονται όλα τα ονόματα των κατατεθέντων. Όταν η νεκροφόρα φτάσει είμαστε έτοιμοι να σηκώσουμε τον νεκρό. Η τετράδα των νεκροκομιστών με αργές και τελετουργικές κινήσεις θα σηκώσουν το φέρετρο στους ώμους τους και θα αρχίσουν να προχωρούν αργά και με συντονισμένο, ασφαλώς, βήμα προς την είσοδο του ναού. Η εκκλησία ήδη έχει στολιστεί με το τραπεζάκι, τα μανουάλια και τα άνθη. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να έχουμε μεριμνήσει ώστε τα λουλούδια να είναι ολόφρεσκα και ζωντανά, καθώς σε αντίθετη περίπτωση ασχημαίνει, χαλάει και σχεδόν καταστρέφεται, η όλη εικόνα της τελετής όπως επίσης και η εικόνα του υπεύθυνου τελετάρχη - εργολάβου. Τα στάντς και όλος ο υπόλοιπος εξοπλισμός, θα πρέπει να λάμπουν από καθαριότητα. Όταν η ακολουθία φτάσει το σημείο του «δεύτε τελευταίον ασπασμών», σε περίπτωση που είναι αναγκαίο, παραμερίζουμε τα σταντς η οτιδήποτε άλλο εμποδίζει, για να μπορεί να κινείται με άνεση ο κόσμος που θα χαιρετήσει τον νεκρό. Πρέπει να έχουμε τον νου μας, ειδικά στους ηλικιωμένους και αν κάποιος από αυτούς χαιρετώντας, πάει να κατέβει τα σκαλιά, οφείλουμε να τον βοηθήσουμε. Μετά το πέρας της τελετής λοιπόν και αφού η σορός έχει επιστρέψει στην νεκροφόρα, μεριμνούμε να μοιραστούν στα αυτοκίνητα όλοι οι παρευρισκόμενοι και καλούμε αμέσως επιπλέον ταξί αν χρειάζεται. Όλα είναι έτοιμα. Η πομπή τώρα θα κατευθυνθεί προς το νεκροταφείο, για να ολοκληρωθεί και η τελευταία πράξη του δράματος. Τελευταία για τον εργολάβο –
τελετάρχη, μα όχι και για τους παθόντες, για τους οποίους η στενοχώρια και η θλίψη που νιώθουν σίγουρα θα συνεχιστεί, άγνωστο για πόσο χρόνο, ανάλογα πάντα από την περίπτωση.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ
«Το νεκροταφείο»
Καθώς λοιπόν έχουμε φτάσει στο νεκροταφείο, το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να περιμένουμε όλο τον κόσμο να φτάσει στο σημείο που θα γίνει η ταφή. Έπειτα, η τετράδα των νεκροκομιστών θα βγάλει το φέρετρο από την νεκροφόρα και με αργές κινήσεις θα το τοποθετήσει δίπλα στο μνήμα με ανοιχτό το καπάκι, για να διαβάσει ο ιερέας το τρισάγιο. ΟΙ κορδέλες από τα πόδια και τα χέρια πρέπει σιγά σιγά να λυθούν, η σορός να σκεπαστεί ως και το κεφάλι με το σάβανο και το φέρετρο εν τέλει θα κατέβει με προσοχή στον λάκκο που έχουν ανοίξει οι εργάτες ταφής – εκταφής. Καλό θα είναι να έχει υπάρξει συνεννόηση από πριν, μεταξύ τον εργατών του νεκροταφείου και του εργολάβου κηδειών, ώστε ο εργάτης να γνωρίζει εάν τυχών το μέγεθος του φέρετρου είναι πολύ μεγάλο και να πράξει αναλόγως. Σε κάποιες περιπτώσεις που ο λάκκος είναι μικρός, οι επίμονες προσπάθειες των εργατών για να βάλουν μέσα το φέρετρο, σέρνοντας το μέσα έξω, γρατζουνώντας το και ταρακουνώντας τον νεκρό. Αυτή δεν είναι και η καλύτερη εικόνα, ειδικά για τους παθόντες. Επίσης στο κατέβασμα πρέπει να υπάρχει συγχρονισμός των εργατών και προσοχή. Μια φορά, σε κάποια κηδεία που είχε αναλάβει συνάδελφός από άλλο γραφείο και η οποία είχε γίνει σε χωριό, από λάθος των εργατών, το φέρετρο αναποδογύρισε, με αποτέλεσμα να πέσει ο νεκρός μπρούμυτα μέσα στο μνήμα. Φανταστείτε το πόσο ψυχοφθόρο ήταν αυτό το θέαμα για τους συγγενείς και οποία δυσφήμιση για τον εργολάβο!
Όταν εν τέλει το φέρετρο τοποθετηθεί στην τελική του θέση, ο νεκροκομιστής τοποθετεί το καπάκι και τότε επιτρέπεται να ρίξει ο κόσμος λιγάκι χώμα. Καλό θα είναι το γραφείο να παρέχει στους παρευρισκόμενους αρωματικά μαντηλάκια μίας χρήσεως, για να καθαρίσουν τα χέρια τους όσοι το επιθυμούν. Η ταφή έχει πλέον
τελειώσει και ο κόσμος θα μεταφερθεί στην αίθουσα του νεκροταφείου ή σε οποιοδήποτε καφενείο έχει κανονιστεί, για να δοθεί ο παραδοσιακός καφές. Ο ένας εκ των νεκροκομιστών έχει ήδη μεταβεί στην είσοδο της αίθουσας, κρατώντας τα κουλουράκια και το βρασμένο σιτάρι, από τα οποία θα «τσιμπήσει» ο κόσμος πριν μπει στην αίθουσα. Αν το προσωπικό του καφενείου δεν επαρκεί, το συνεργείο τελετών οφείλει να βοηθήσει στην παραγωγή του καφέ, καθώς και στο σερβίρισμά του.
Και κάπου εδώ τελειώνει, η διαδικασία της κηδείας μας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ
«Το μνημόσυνο»
Τα σαρανταήμερα μνημόσυνα, τελούταν και από τους αρχαίους μας προγόνους κι έτσι τελούνται και σήμερα, φυσικά με παραλλαγές στο τελετουργικό. Η αρχαία μας φιλοσοφία και θεολογία μας πληροφορεί και για τον λόγο που αυτά τα μνημόσυνα είχαν θεσπισθεί. Σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, όταν η ψυχή εξέρχονταν του σώματος δεν πήγαινε κατ’ ευθείαν στον άνωθεν προορισμό της αλλά εγκαθίστατο για σαράντα ημέρες, σε έναν ουδέτερο χώρο τον οποίο αποκαλούσαν με πολλά ονόματα. Ένα από αυτά τα ονόματα ήταν « υποσελήνια πεδία» και ένα άλλο γνωστότερο «Άδης» Σε εκείνο ακριβώς τον χώρο, και μετά το πέρας των σαράντα ημερών, θα αποφασιζόταν από τις αρμόδιες θεότητες για το ποια θα ήταν η μοίρα της ψυχής και το ποιόν δρόμο θα ακολουθούσε περεταίρω. Αυτό κρινόταν, βάσει του επίγειου βίου της και το κατά πόσο είχε την διάθεση να προσπαθήσει και να εξελιχθεί προς τις αρετές και την μη προσκόλλησή της στα γήινα πάθη.
Στα μνημόσυνα όπως και στις κηδείες προσέχουμε ιδιαιτέρως το σιτάρι μας να μην είναι χαλασμένο γιατί υπάρχει μεγάλος κίνδυνος και για θάνατο ακόμα. Στα απλά μνημόσυνα αναλαμβάνουν να εξυπηρετήσουν οι κυρίες που βοηθούν στην εκκλησία. Στα πιο επίσημα, οι πελάτες θα μας ζητήσουν να το αναλάβουμε εμείς. Οι υπάλληλοι του γραφείου κηδειών θα εμφανιστούν στο μνημόσυνο καλοντυμένοι και
περιποιημένοι με τα κουστούμια τους. Θα μεταβούν στην κουζίνα της αίθουσας του ναού και θα συνεργαστούν με τις κυρίες για την συσκευασία του σιταριού. Επίσης θα αναλάβουν το σερβίρισμα και θα βοηθήσουν τις γυναίκες σε οτιδήποτε χρειαστεί. Ειδικά εάν οι κυρίες που βοηθούν είναι ηλικιωμένες, καλό θα είναι οι υπάλληλοι του γραφείου να είναι πρόθυμοι, έτσι ώστε να αναλάβουν και καθήκοντα πέρα από τις αρμοδιότητες τους για να τις ελαφρύνουν.

Επίλογος
Είναι γνωστό το ότι για να εργαστείς σε τέτοιες δουλειές πρέπει να μην φοβάσαι και να μην σιχαίνεσαι εύκολα, δηλαδή να έχεις γερό στομάχι για να το κάνεις. Φυσικά οι φόβοι είναι λογιών λογιών και διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Υπάρχει περίπτωση ένας άνθρωπος να μην φοβάται τους νεκρούς, αλλά να φοβάται τις κατσαρίδες. Σίγουρα, όπως λέει ο σοφός λαός «αν ίσως έχεις κάτι να φοβηθείς, σίγουρα δεν είναι οι νεκροί, αλλά οι ζωντανοί». Τέλος πάντων, όπως και να χει, ο οποιοσδήποτε κάνει αυτή την δουλειά για καιρό, την συνηθίζει. Όσο όμως και να την έχει συνηθίσει, μερικές φορές υπάρχουν περιπτώσεις που κανείς δεν μπορεί να μείνει ασυγκίνητος. Περιστατικά με νεαρά παιδιά, η ακόμη και με μωρά. Περιστατικά με ανθρώπους, που έφυγαν βιαίως από την ζωή, αφήνοντας πίσω τους έγκυες αρραβωνιαστικιές η συζύγους και παιδιά.
Αυτοκινητιστικά δυστυχήματα με οικογένειες, από τα οποία επέζησε ο γονιός που οδηγούσε, αλλά σκοτώθηκε το παιδί του, το οποίο καθόταν εκείνη την στιγμή στην πίσω θέση του αυτοκινήτου. Δεν ξέρω τι θα μπορούσε να είναι ο άνθρωπος, που αυτά τα περιστατικά δεν είναι ικανά να τον αγγίξουν. Μια φορά στην κηδεία μιας πολύ νεαρής κοπέλας βλέποντάς με οι συγγενείς της και ανιχνεύοντας την συναισθηματική μου φόρτιση, με τράβηξαν στην γωνία διακριτικά, με χάιδεψαν στην πλάτη και με κέρασαν γλυκό και νερό. Εκείνη την στιγμή κατάλαβα ότι είχα αφήσει ελεύθερο τον εαυτό μου για μια στιγμή να παρασυρθώ. Ένοιωσα για πολύ λίγο τον πόνο των γονιών και τον συγγενών αυτού του παιδιού. Ίσως και να μην ήταν και τόσο κακό τελικά. Όσο και να έχει συνηθίσει την δουλειά ο επαγγελματίας των κηδειών, δεν μπορεί να μένει αδιάφορος. Ή τουλάχιστον πρέπει να δείχνει ότι δεν μένει αδιάφορος. Η εικόνα του αναίσθητου, του «μάγκα» και γενικώς του εμφανώς αδιάφορου, δεν είναι καθόλου σωστή για έναν εργολάβο κηδειών, η νεκροκομιστή. Οφείλει να διαθέτει βαθειά ενσυναίσθηση, που θα του επιτρέπει να είναι ικανός να μπει στην θέση του πελάτη του, να του μιλάει με σεβασμό και κατανόηση, να γίνει για αυτόν προσωρινά ένας φίλος, ένας πατέρας,
ένας αδελφός. Τότε ο επαγγελματίας λειτουργός ενός γραφείου τελετών θα έχει εκπροσωπήσει τον κλάδο του με τον καλύτερο τρόπο. Είναι εύκολο πολλές φορές να είσαι κυνικός ή σκληρός με τους πελάτες, αλλά τι γίνεται όταν χαθεί ένα δικό σου πρόσωπο; Τότε καταλαβαίνεις. Και καταλαβαίνεις με τον χειρότερο τρόπο. Οπότε η συμπεριφορά για έναν τελετάρχη η νεκροκομιστή, είναι το άλφα και το ωμέγα. Η συμπεριφορά στους συγγενείς και η συμπεριφορά στον νεκρό τους.
Από την άλλη πλευρά και η συμπεριφορά του κόσμου προς τους εργολάβους κηδειών δεν είναι και η καλύτερη. Πολλές φορές τα σχόλιά τους ακούγονται από μακριά: «ήρθαν τα κοράκια» και κρυφογελούν σαν τις «κατίνες». Ένας παλιός νεκροκομιστής, μας είχε πει ότι θυμόταν έναν άξεστο κλασσικό κοιλαρά μπάρμπα της παλιάς εποχής που του είχε πει περιγελώντας τον: «Βρε σύ, εσείς σίγουρα θα είστε περιζήτητοι γαμπροί, χαχαχα..»
Φυσικά όλοι αυτοί ξεχνούν, ότι κάποια μέρα των ημερών θα αντικρύσουν ένα τέτοιο «κοράκι» και στο δικό τους σπίτι, που θα έχει έλθει για κάποιο δικό τους άνθρωπο και τότε σίγουρα δεν θα γελάνε. Και ότι κάποτε, ένα τέτοιο κοράκι θα περιποιηθεί κι αυτούς τους ίδιους, καθαρίζοντας την βρώμα τους, ίσως παίρνοντας μαζί του κάποια από τα μυστικά τους. Γι’ αυτό χρειάζεται και ο ανάλογος σεβασμός και από τους υπολοίπους ανθρώπους, προς τους επαγγελματίες των κηδειών. Γιατί όσοι από αυτούς κάνουν σωστά και συνειδητά την δουλειά αυτή, όντως επιτελούν ένα πολύ μεγάλο λειτούργημα.

ΤΕΛΟΣ
Πνευματικά δικαιώματα © Αντώνης Αστερίων Τσαγκαρός – Επιμέλεια κειμένου Σ. Ι. Παπαστεργίου.